Odruchy pierwotne są to automatyczne, stereotypowe reakcje odruchowe, które pojawiają się w życiu płodowym i są generowane z poziomu pnia mózgu. Ich integracja jest związana z przejściem pod kontrolę wyższych partii mózgu. Odruchy pierwotne są konieczne, aby dziecko mogło przeżyć pierwsze tygodnie życia. Jeśli jednak odruchy pierwotne zostaną aktywne powyżej 12 miesiąca życia, są traktowane jako diagnostyczne oznaki niedojrzałości w zakresie funkcjonowania Ośrodkowego Układu Nerwowego, co negatywnie wpływa na optymalne funkcjonowanie na poziomie korowym. Przedłużająca się aktywność odruchów pierwotnych może także powstrzymać rozwój odruchów posturalnych, które umożliwiają dziecku skuteczną interakcję ze środowiskiem. Odruchy posturalne zaś są potrzebne do wykształcenia automatycznej (podświadomej) kontroli postawy, równowagi, koordynacji.


Odruchów pierwotnych jest wiele, ale tylko niektóre z nich wywierają istotny wpływ na rozwój i funkcjonowanie szkolne oraz społeczne. Oto krótki opis wybranych odruchów:


Odruch Moro
Odruch Moro to sekwencja gwałtownych ruchów w odpowiedzi na zaskakujący bodziec. Występuje nagły symetryczny ruch ramion w górę od ciała. Ramiona rozwierają się, ciało zamiera na chwilę, a następnie ramiona obejmują ciało. Odwiedzeniu ramion towarzyszy nagły wdech. Odruch Moro jest instynktowną reakcją na zagrożenie. Odruch ten pełni rolę mechanizmu przetrwania w pierwszych miesiącach życia. Ma na celu alarmować i przywoływać pomoc. Jeżeli odruch Moro nie zostanie wygaszony w 2-4 miesiącu życia, u dziecka utrzymają się przesadne reakcje na zaskoczenie, które mogą powodować stałą nadwrażliwość jednego z kanałów sensorycznych i tym samym przesadzone reakcje na niektóre bodźce.


Skutki przetrwałego odruchu Moro:
• Problemy związane z układem przedsionkowym, takie jak choroba lokomocyjna, kłopoty z utrzymaniem równowagi i   koordynacją,   zwłaszcza widoczne w czasie gier w piłkę;
• Reakcja strachu na dotyk;
• Problemy z układem okoruchowym i widzeniem oraz percepcją, np. efekt braku selekcji wzrokowej - dziecko nie jest w stanie   zignorować bodźców wzrokowych w obrębie pola widzenia, tak więc oczy reagują na zarys kształtu i pomijają szczegóły;
• Niedostateczna reakcja źrenicy na światło, wrażliwość na światło, problemy z patrzeniem na czerń na białym papierze;
• Możliwe problemy z odbiorem wrażeń słuchowych, powodowane nadwrażliwością na określone dźwięki. Dziecko może słabo    różnicować dźwięki i mieć trudności z izolowaniem się od dźwięków, które słyszy w tle;
• Niska wytrzymałość;
• Zmniejszona odporność na infekcje i alergeny;
• Łatwo rozpraszalna uwaga;


Objawy wtórne - psychologiczne:
• Ciągły niepokój;
• Przesadzone reakcje na bodźce - labilność emocjonalna, zmienne nastroje, problemy z przyjmowaniem krytyki,
• Niskie poczucie wartości - poczucie zagrożenia/zależności od innych, potrzeba kontrolowania tego co się dzieje;
• Problemy z podejmowaniem decyzji;
• Wysoka aktywność i następujące po niej wyczerpanie;

Toniczny Odruch Błędnikowy TOB
Wywoływany jest przez zmianę położenia głowy w przestrzeni. TOB w zgięciu wywołany jest przez ruch głowy do przodu, a TOB w wyproście przy odchyleniu głowy do tyłu. Pojawia się - TOB w zgięciu: 12 tydzień życia płodowego, integruje między 3 - 4 m. ż., TOB w wyproście: pojawia się podczas porodu, a integruje stopniowo od 7 tygodnia do końca 3 roku życia.
Odruch toniczny błędnikowy to pierwotna metoda radzenia sobie z problemem grawitacji. Utrzymywanie się TOB-u powyżej 3,5 roku życia wiąże się z problemami z równowagą, napięciem mięśniowym, kontrolą ruchów oczu - potrzebnych do czytania, pisania, przepisywania i wykonywania działań matematycznych.


Skutki przetrwałego odruchu TOB:
• Nieprawidłowa postawa - garbienie się (TOB w zgięciu) , tendencja do chodzenia na   palcach (TOB w wyproście);
• Słabe napięcie mięśniowe - hipotonia (TOB w zgięciu);
• Sztywne, szarpane ruchy z powodu dominacji mięśni prostowników - hipertonia   (TOB w wyproście);
• Zaburzenia równowagi:
• Choroba lokomocyjna;
• Niechęć do ćwiczeń sportowych;
• Problemy z percepcją wzrokową;
• Problemy z oceną przestrzeni;
• Trudności z przetwarzaniem sekwencyjnym;
• Upośledzone poczucie czasu;
• Szybka męczliwość w pozycji stojącej;
• Szybkie męczenie się w pozycji z rękoma uniesionymi do góry;
• Szybkie męczenie się podczas chodzenia po nierównym terenie;
• Lęk wysokości;
• Słabe zdolności organizacyjne.


Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny ATOS
Ten odruch wywołany jest przy spontanicznym i pasywnym obrocie głowy w bok - następuje prostowanie kończyn tej strony ciała, w którą odwrócona jest głowa dziecka natomiast zginają się kończyny przeciwnej strony. Odruch pojawia się w 18 tygodniu życia płodowego, integruje do 4-6 miesiąca życia.
Utrzymywanie się ATOS-u powyżej szóstego miesiąca życia może zaburzać rozwój kolejnych sprawności ruchowych, takich jak: obracanie się, pełzanie na brzuchu, utrzymywanie prostej postawy gdy głowa jest zwrócona do boku, umiejętność przekraczania linii środkowej ciała, a tym samym rozwój integracji obustronnej, ruchów oczu oraz koordynacji ręka-oko.


Objawy przetrwałego odruchu ATOS
• zaburzona umiejętność planowania motorycznego,
• brak integracji bilateralnej,
• zachwianie równowagi przy ruchach głowy w którąkolwiek stronę,
• trudności z przekraczaniem linii środkowej ciała,
• ruchy jednostronne zamiast naprzemiennych (np. w czasie chodzenia, skakania),
• słabo rozwinięte ruchy wodzenia wzrokiem,
• nieustalona lateralizacja,
• brzydkie i wolne pismo
• trudności z wyrażanie, myśli na piśmie,
• trudności z percepcją wzrokową szczególnie symetrycznych przedstawień kształtów.


Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny STOS
Odruch jest aktywizowany w dwóch pozycjach: w reakcji na zgięcie głowy – zginają się ręce a prostują nogi, natomiast w reakcji na wyprost głowy - prostują się ręce a zginają nogi. Jest odruchem pomostowym pomiędzy odruchami pierwotnymi i posturalnymi.

Objawy przetrwałego odruchu STOS
• nieprawidłowa postawa, pochylona sylwetka podczas chodzenia, tzw. małpi chód,
• tendencja do garbienia się w czasie siedzenia, zwłaszcza w ławce czy przy stole,
• podczas siedzenia na podłodze nogi ułożone w kształcie litery "W",
• zaburzona koordynacja ręce - oczy (syndrom "niezdarnego dziecka", niechlujne jedzenie),
• trudności z regulacją widzenia dwuocznego (np. dziecku sprawia trudność przenoszenie wzroku z tablicy na ławkę),
• wolne przepisywanie, szczególnie z tablicy,
• trudności z nauką pływania, szczególnie na brzuchu,
• trudności w grze w piłkę,
• zaburzenia uwagi w wyniki dyskomfortu, jaki sprawia siezenie w jednej pozycji.